Compassie Concreet 53: Compassievol luisteren

25 november 2014

By listening with calm and understanding, we can ease the suffering of another person. – Thich Nhat Hanh

De eerste European Listening and Healthcare Conference is de aanleiding om het weer over ‘luisteren’ te hebben. Fantastische voorbeelden van goed luisteren in de zorg kwamen aan bod tijdens de presentaties voor de finale van de Gouden Oor Award Zorg. Diverse dimensies van luisteren passeerden de revue. Paul Browde and Murray Nossel spraken over clear open listening of compassievol luisteren. Om te kunnen luisteren is er iemand nodig die spreekt. Een spreker kan vanuit zijn hart spreken wanneer de luisteraar daar voor open staat en niet oordeelt of het gesprek wil beheersen. Compassievol luisteren, vraagt om een geest die open, fris, alert, oplettend, kalm, en ontvankelijk is. Die manier van luisteren is erg moeilijk, want we worden zo snel afgeleid door veel zaken. Voornamelijk door onze gedachten en ervaren tijdsdruk. Deze grote stoorzenders vullen de luisterruimte. Als die luisterruimte vol zit, dan horen we hooguit de woorden. We nemen het allerbelangrijkste niet waar: dat wat de spreker zonder woorden overdraagt. Daarvoor moeten we de intentie hebben om echt te willen luisteren en begrijpen. Het is belangrijk om te beseffen dat onze mening er op dat moment niet toe doet. Staan we hier genoeg bij stil? Een gecompassioneerde luisterhouding vraagt oprechte nieuwsgierigheid naar de ander.

Nieuwsgierig
Goed luisteren is ook ons oordeel opschorten. We kunnen niet goed naar een patiënt luisteren terwijl we denken: ‘wat een lelijke trui’ of ‘wat een schatje’. Terwijl we luisteren, associëren we gemakkelijk en gaat onze geest al diagnosticeren, een mening vormen, afdwalen, enzovoort. Hoe lang kunnen we een open luisterhouding aannemen, de spreker niet onderbreken of in gedachten afdwalen? De hogere kunst van luisteren ontstaat wanneer we vrij van gedachten zijn en de ander ruimte geven om die te vullen. We zijn nieuwsgierig en nodigen patiënten uit met open vragen als: Hoe gaat het met u? Wat is er momenteel voor u het meest van belang? Wat kan ik voor u betekenen vandaag? Steeds opnieuw. En we verlagen drempels: Het is prima om het niet met me eens te zijn. Om daarna door te vragen.

Luisterend team
Een luisterende houding aannemen en na afloop met je collega iets onaardigs over de patiënt zeggen kan geen basis zijn voor echt respectvol luisteren. Paul Browde gaf een afschrikwekkend voorbeeld van hoe een arts achter de schermen over een 21-jarige aidspatiënt sprak als over ‘that SPOS’ (Subhuman Piece Of Shit). Dat doet pijn. Alleen als je respect voor anderen hebt, kun je echt luisteren. Hoe gaan we met elkaar in het team om met ‘luisteren’? Wat is de waarde die de afdeling en de organisatie toekent aan het daadwerkelijk goed luisteren naar patiënten en hun naasten? Staat ‘luisteren’ als belangrijke waarde in de missie? Hoe luisteren we als zorgprofessionals naar elkaar, bijvoorbeeld tijdens een MDO? Goed luisteren is niet even een trucje dat je doet op het moment dat je contact hebt met een patiënt. Compassievol luisteren naar patiënten kunnen we in beleid inbedden en belangrijk maken met elkaar. Let’s do it.

Compassie concreet

  1. Begin met de intentie om goed te luisteren naar anderen. Kies ervoor om anderen het cadeau ‘goed luisteren’ te geven. Draag jezelf op om goed te luisteren naar patiënten, hun naasten, je collega’s. Wat kun je doen om deze afspraak met jezelf te bekrachtigen? Wat heb je nodig om je er aan te houden? Wie helpt je hierbij?
  2. Ga onderzoeken wanneer je merkt dat iemand anders echt naar jou luistert. Hoe voel je je dan? Wat zegt dit jou?
    En op welke momenten is het voor jou relatief gemakkelijk om echt naar anderen te luisteren? Onderzoek waarom dat op deze momenten zo gemakkelijk gaat. Waarom lukt het soms zo goed? Wat leer je hier van?
  3. Onderzoek je intenties in gesprekken met patiënten en hun naasten. Zijn je vragen en commentaren bedoeld om de ander echt te begrijpen? Wil je van hen leren, wil je hen beïnvloeden, uitdagen, wil je gelijk krijgen, de gang van zaken controleren, de aandacht focussen? Wat is je eventuele verborgen agenda in een gesprek? Deze vragen kunnen in teamverband onderzocht en besproken worden aan de hand van eigen casuïstiek.
  4. Ga rechtop zitten, zachte ontspannen voorkant, sterke rechte rug. Doe je ogen dicht en wees alert en ontspannen. Luister naar de geluiden om je heen. Geef de geluiden geen namen, stel je er niets bij voor, analyseer de geluiden niet. Als je geluiden gaat benoemen, bemerk dat je dit doet en ga weer terug naar de pure geluiden. Luister met open aandacht. Laat de geluiden opkomen en weer gaan. Houd de geluiden niet vast, grijp er niet naar, keur geluiden niet goed of af. Neem de geluiden alleen maar gewaar. Doe dit vijf minuten. Wat leer je van deze oefening? Welke relatie kun je leggen naar je dagelijkse manier van luisteren? Wat helpt jou om volledig te luisteren, zonder oordeel?
  5. Oefen je om je mening voor je te houden. Neem het je voor om dit gedurende een dag te doen. Hoe gaat dat? Wanneer is het voor jou lastig om je mening voor je te houden? Wat is de reden? Wat is het verschil tussen je mening geven en informatie geven? Onderzoek of je je triggers kan vinden waardoor je het lastig vindt om je mening voor je te houden.
  6. Bekijk de TEDtalk van Paul Browde and Murray Nossel.
  7. Kijktip: inspiratie op elahc.com en op Skipr.
  8. Leestip: de Nederlandse vertaling Time to Care van Robin Youngson.

Over de auteur: Irene Muller-Schoof

TEKEN HET CHARTER VAN COMPASSION FOR CARE

Teken nu

Momenteel hebben mensen het charter getekend