Compassie & neuroscience, een veelbelovend perspectief

10 december 2012

Toen ik in 1990 mijn afstudeerscriptie schreef over plasticiteit van de hersenen was er nog onvoldoende bewijs om aan te nemen dat de hersenen structureel veranderen door gedachten en gedrag. Er werd vanuit gegaan dat het aantal hersencellen waar we mee geboren zijn een vaststaand gegeven is. We moesten het doen met onze ‘nature’. In de laatste 20 jaar is er een enorme hoeveelheid onderzoek gedaan naar activiteit en verandering van de hersenen bij pathologische processen en ook bij normale hersenactiviteit. Onze ‘nurture’ blijkt een grote rol te spelen. Onze hersenen zijn gemaakt om zich aan te passen. De functie bepaalt in hoge mate de vorm. Goed nieuws voor compassie(be)oefenaars!

Ook de mentale activiteit ‘compassie’ wordt inmiddels uitgebreid onderzocht. Psycholoog prof. Paul Gilbert, schrijver van het boek The Compassionate Mind, benoemt compassie als de meest fundamentele menselijke mentale activiteit. Iets wat aangeboren aanwezig maar tevens te ontwikkelen is door aandachtstraining, visualisatie, redenering, gevoel en gedragsverandering.

Anatomische verandering hersenen

Inmiddels is het duidelijk dat er ook daadwerkelijk anatomische veranderingen in de hersenen plaatsvinden bij het (be)oefenen van compassie. Het is aangetoond dat de bestaande neuronale verbindingen zich kunnen verleggen en versterken door zogenaamde sprouting van neuronen (vertakking)  en verdikking van de neuronen en de synapsen (de plek waar de ene neuron met de andere neuron verbonden is).  En er zijn nu ook aanwijzingen dat ook het aantal neuronen zich kan uitbreiden.

Aantoonbaar effect

Ook positieve mentale eigenschappen worden onderzocht. De gebieden van empathie en van compassie worden vooral inzichtelijk gemaakt door prof.dr. Richard Davidson van o.a. het MindLife Science Institutute. Hij doet al jaren onderzoek naar personen die gezien kunnen worden als experts op het gebied van het trainen van compassie door middel van meditatie technieken. Dat zijn de Tibetaanse monniken die minimaal 10.000 uur meditatie-ervaring hebben. Dat urenaantal wordt universeel gezien als een grens van ervaring die je tot expert maakt, want ook musici en sporters hebben een dergelijke hoeveelheid training nodig om tot de expertgroep te behoren. Davidson vergelijkt deze groep met normale stervelingen die nooit mediteren en met mensen die een korte meditatietraining hebben gevolgd. De veranderingen in de frontale cortex zijn evenredig aan de hoeveelheid trainingsuren, zo constateerde hij. Bij de ‘experts’ waren de veranderingen het grootst, maar zelfs bij korte interventies en compassietraining van enkele weken dagelijks 20 minuten oefenen is al een aantoonbaar effect te zien.

Compassie is te trainen

Ik vind het een optimistische gedachte dat wij onze hersenen kunnen trainen dat we daadwerkelijk blijvende veranderingen kunnen bewerkstelligen. Helemaal mooi is dat we alle attributen van compassie kunnen trainen zoals aandacht, inzicht, gevoeligheid, warmte, empathie, weerstand tegen tegenslag en niet-oordelen. Ik denk en hoop vurig dat in de redelijk nabije toekomst dit een vast onderdeel wordt van alle (zorg)opleidingen.

Auteur: Peter Vermeiren, Teamlid Compassion for Care

TEKEN HET CHARTER VAN COMPASSION FOR CARE

Teken nu

Momenteel hebben mensen het charter getekend