Entschuldigung. Een enkel woord slechts gebruikte de verpleegkundige in het Zwitserse ziekenhuis om uit te drukken ‘het spijt me dat ik je moet prikken’. Geroutineerd stond ze klaar met stuwband, naald en bloedafnamebuisjes, zonder twijfel een vast onderdeel van haar werk. Maar dat ene woord, met aandacht uitgesproken, zorgde ervoor dat ik me gezien voelde en met zorg behandeld. Zo eenvoudig kan empathie zijn.

Recent literatuuronderzoek in de huisartsenpraktijk heeft (opnieuw) aangetoond dat empathische communicatie bijdraagt aan de gezondheid van patiënten. Het maakt verschil of je als arts laat merken dat je je in de gevoelens en situatie van de patiënt verplaatst. Dat betekent dat empathie ontwikkelen een professionele must is voor artsen. Iets dat je stukje bij beetje leert, de basis tijdens de opleiding en vervolgens dag in, dag uit aan de ‘university of life’. Waarbij zelf ziek worden en je eigen kwetsbaarheid ondervinden, vaak leidt tot een steile leercurve. Dat ondervond ik zelf, en het blijkt ook uit de persoonlijke verhalen in het boek Dokter is ziek waarvoor Gonny ten Haaft verschillende artsen interviewde. De conclusie? Door hun ervaringen als patiënt zijn deze artsen gaan beseffen hoe zorg echt beter kan!

Natuurlijk is dit geen pleidooi voor een ziekbed voor dokters. Je kunt gelukkig ook veel over empathie leren door boeken te lezen en films te kijken. Mooi dus dat een speciale filmcommissie van Medisch Contact zich dit jaar buigt over de vraag ‘Welke films moet elke arts gezien hebben?’ En als trainer motiveert het me om in nascholingen voor artsen zoveel mogelijk gebruik te maken van ervaringsgericht leren. Wat dat betreft biedt de ontwikkeling van serious gaming prachtige nieuwe kansen. Zoals de dementie-cabine Into d’mentia, waarbij je -in een virtuele werkelijkheid- in de schoenen van iemand met beginnende dementie staat. De reactie van enkele deelnemers in een recente reportage van Omroep Gelderland spreekt boekdelen.

Terug naar empathie in de zorg van alledag. Naar een eerste stap die elke arts vandaag nog zou kunnen zetten. Uit de inaugurele rede Kom communiceren van prof. dr. Sandra van Dulmen blijkt dat stil zijn aan het begin van een consult behulpzaam is. Gewoon luisteren naar de manier waarop de patiënt zijn verhaal doet. Naar de woorden die gebruikt worden, naar de stiltes die vallen. Verrassend genoeg leidt dat niet tot langere consulten; het merendeel van de patiënten is na twee minuten klaar met vertellen. De luisterende artsen kregen in die paar minuten waardevolle informatie die ze niet hadden willen missen; de patiënten voelden zich gehoord.

Empathie ontwikkel je dus simpelweg door zelf stil te worden. Door tijd te nemen en aandacht te schenken. In het vertrouwen dat je op het juiste moment de passende woorden vindt.

Sssst. Word eens even stil en luister.

Of kijk de film As it is in heaven, die wat mij betreft op het lijstje films kan die iedereen gezien moet hebben. Ja, dus ook alle artsen. Omdat ik nog nooit iemand ben tegengekomen die niet door deze film wordt geraakt.

Dit blog is eerder verschenen op Mednet

 Over Angèle van de Ven

Bent u huisarts? Dan bent u op 6 juni 2014 van harte welkom op het Middagsymposium ‘Zin in huisartsenzorg’ in Nijmegen (geaccrediteerd met 3 punten). Werken met plezier en voldoening als huisarts is de leidraad voor dit gevarieerde programma met inspirerende sprekers, de mogelijkheid boeiende workshops (o.a. door teamleden van Compassion for Care)te volgen en natuurlijk zoveel mogelijk collega’s met ZIN (opnieuw) te ontmoeten. Aansluitend is er een borrel ter gelegenheid van het vijfjarig jubileum van ‘Zin in Huisartsenzorg’. Download hier de flyer.