Volgens onderzoek 2008 lijdt ongeveer 6 tot 8 procent van de artsen en verpleegkundigen in Amerika aan compassiemoeheid. In tegenstelling tot burn-out, die wordt veroorzaakt door dagelijkse werkstress, is compassiemoeheid het gevolg van het overnemen van de emotionele last van pijn van een patiënt. Compassiemoeheid treedt op bij professionals in de zorg die patiëntencontact hebben.
Compassiemoeheid is vergelijkbaar met post-traumatische stress-stoornis (PTSS), behalve dat in het geval van compassiemoeheid de stress een reactie is op het trauma van een ander. Net als bij PTSS kunnen de volgende symptomen optreden: uitbarstingen van woede, vermijding van herinneringen of bepaalde situaties, ernstige prikkelbaarheid en slaapstoornissen, herbeleving, irritatie en hevige schrikreacties. In de dagelijkse werkzaamheden kan dit zich uiten in cynisme en ben je vaak verhoogd alert en gespannen. Je kunt je onzekerder voelen of gaan twijfelen over het nut van je werk.
Vier factoren blijken tot compassie vermoeidheid te leiden:
- Gebrekkige zelfzorg ( sporten, gezond eten, op tijd rust nemen, tijd voor zelfreflectie, vrienden, familie , goede supervisie hebben, ontplooiingsmogelijkheden binnen het werk hebben, steun van collega’s en leidinggevende).
- Eigen onopgelost trauma.
- Onvermogen werkstressoren te beheersen (toenemende zorgzwaarte en werkdruk).
- Gebrek aan tevredenheid over het werk.
Het hele team!
Compassiemoeheid komt niet alleen voor op individueel niveau maar kan ook een heel team raken. De signalen van een team dat compassiemoe is, zijn : hoog (kort) ziekteverzuim, constante veranderingen in de medewerkersrelaties, onvermogen voor teams om goed samen te werken, cynisme, gebrek aan flexibiliteit van medewerkers, negativisme naar het management, sterke terughoudendheid in de richting van verandering, ontbreken van een visie voor de toekomst. Een veelgehoorde opmerking is: “Dat het hoort erbij en het doet me niks”. Het team gaat ervan uit dat er een gewenning op moet treden bij schokkende gebeurtenissen omdat die nou eenmaal bij het vak hoort. Het team sluit zich af voor de emoties die daarbij horen. Er is geen ruimte of veiligheid binnen het team om deze ervaringen te kunnen delen.
Indien je het vermoeden hebt dat je compassiemoe bent of een collega of team compassiemoe is, maak het bespreekbaar in het team en bij het management. Zelfinzicht helpt enorm. Wat is jouw individuele copingstrategie bij het omgaan met een schokkende gebeurtenis op het werk. Hoe vind je jouw onstpanning. Yoga en mindfulness zijn technieken waarvan is aangetoond dat het helpt bij compassiemoeheid maar mogelijk laad je meer op van sporten. Zelfzorg (zelfcompassie) is cruciaal in het herstellen van en voorkomen van compassiemoeheid.
Een team dat compassiemoe is, heeft ondersteuning nodig van het management. Er moeten randvoorwaarden gecreëerd worden om een team weer gezond te krijgen. Wat is de cultuur op een afdeling, is er voldoende ruimte en veiligheid om schokkende gebeurtenissen met elkaar te delen. Supervisie op individueel en teamniveau kan worden ingezet. Hoe is de zorgzwaarte en werkdruk. Hebben teamleden voldoende ontplooiingsmogelijkheden, is er erkenning en waardering?
Congres Compassion for Care
Compassiemoeheid is in veel organisaties een niet- of nauwelijks onderkend probleem. Op het congres ‘Ziel en zakelijkheid in de zorg’ van Compassion for Care op 30 november aanstaande gaat het over wat het organisaties, zorgverleners en patiënten kost als aandacht voor bevlogenheid en compassie wordt vergeten? En over wat het oplevert (ook in geld) als het weer de juiste plek krijgt in de zorg? Hoe vinden we de balans terug tussen efficiency en de menselijke maat, tussen controle en vertrouwen? Hoe steunen we zorgverleners om met vitaliteit, bevlogenheid en compassie te kunnen blijven werken?
Bron: Radey, M. & Figley, C. R. (2007). The social psychology of compassion. Clinical Social Work Journal, 35: 207-214. en www.proqol.org
Door: Monique Harskamp, coach/trainer en onderzoeker op het gebied van compassiemoeheid. Zij zal tijdens het congres ‘Ziel en zakelijkheid in de zorg’ van Compassion for Care op 30 november aanstaande een workshop geven voor verpleegkundigen over ‘Compassie of professionele afstand?’