‘Weet je wat jíj zou moeten doen?‘ Klinkt dit zinnetje je bekend in de oren? En? Zeg eens eerlijk, voel je al een lichte irritatie bij je opkomen? Je bent niet de enige. Advies geven is riskant. Iedereen weet dat advies geven gemakkelijk irritatie en weerstand opwekt, zeker als het ongevraagd is. Met het geven van een advies ondermijn je onbedoeld de keuzevrijheid en autonomie van de ander. Bovendien wek je, vooral met een te snel of te eenvoudig advies, de indruk dat de problemen wel meevallen en de ander gemakkelijk zelf een oplossing had kunnen bedenken: ‘Dat je hier niet eerder aan gedacht hebt!’ Een enkele keer neemt de ander je advies dankbaar aan, maar meestal volgt de bekende repliek: ‘Ja, maar…’

Ryan Adams zong er een prachtig nummer over: “The Rescue Blues”. Iedereen wil dat jij speciaal bent, iedereen wil dat jij de oplossing hebt (voor hun probleem). Screamin’ ”Save me”. En dan? Then they charge you with the rescue blues. Voldoe je aan het verzoek, krijg je stank voor dank! De “oplossing” waar jij mee komt is al geprobeerd, stuit op bezwaren, zal tot niets leiden…

Wat nu? Je bent potverdorie hulpverlener. Je hebt ervoor doorgeleerd om advies te geven. Sterker nog, jouw adviezen zijn wetenschappelijk bewezen effectief en staan niet voor niets in de nieuwste protocollen van je beroepsgroep. Dus hoezo: geef nooit advies?! Maar ja. Laten we eerlijk zijn, jouw advies kan pas werken als het opgevolgd wordt. Wat nu?

Houd het positief

Geef pas advies als de patiënt er zelf om vraagt. Vraagt hij niet om advies, en wil je die op dat moment toch geven (kan het écht niet wachten?), vraag dan in ieder geval om zijn toestemming: ‘Mag ik u hier een advies over geven?’ Gebruik liefst een ik-boodschap: ‘Ik raad u aan…’ De patiënt zal dit veel eerder accepteren dan een advies dat begint met de woorden: ‘U moet…’ Presenteer je advies liever niet als eenvoudig. Een gemakkelijk op te volgen advies is voor veel mensen paradoxaal genoeg te weinig uitdagend, en daarom niet motiverend. En onthoud: negatief advies werkt zelden. Mensen reageren defensief op een afschrikwekkende boodschap (‘Roken is dodelijk’) en sluiten zich ervoor af. Probeer daarom je advies, als het enigszins kan, positief te formuleren: ‘De meeste mensen hebben hier baat bij.’ Om te voorkomen dat de patiënt vervolgens geïrriteerd denkt: ‘Ik ben “de meeste mensen” toch niet!’ voeg je er aan toe: ‘Maar ieder mens is uniek, dus of het ook voor ú opgaat, weet ik natuurlijk niet…’

Wel: ideeën en suggesties

Mijn advies: geef nooit advies. Opper ideeën, doe hier en daar een suggestie, haal herinneringen op over wat anderen ooit gedaan hebben en waar zij baat bij hebben gehad, maar geef geen advies. Je zou woorden kunnen gebruiken als misschien… en het zou kunnen dat…‘Misschien is het wel het proberen waard…’ ‘Tja, ik weet het ook niet… misschien is het wat, misschien ook niet…’ Of: ‘Ik raad u aan… maar u bedenkt vast wel wat beters.’ Het is aan de patiënt om te bepalen of hij je idee opvolgt, voor een deel opvolgt of er nog een tijdje over nadenkt. Het initiatief en de verantwoordelijkheid liggen bij hem.

Of bovenstaand advies voor jou, in jouw praktijk, met jouw patiënten, werkt, weet ik natuurlijk niet. Ik heb niet de wijsheid in pacht. Voor mij werkt dit wel. Maar ja, ik heb nu eenmaal bijzonder eigengereide patiënten (gelukkig!). Maar wie weet, je zou het natuurlijk een tijdje vrijblijvend kunnen proberen….

“The Rescue Blues” – Ryan Adams

Everybody wants you to be special

And everybody wants you to be high

They throw you down a rope when you’re in trouble, baby

Screamin’, “Save me”

Then they charge you with the rescue blues

And everybody wants to see you suffer

They know that you need the pain so much

They throw you up a rope when you’re too high

To cruise, baby

Lord, you lose lady

Then they charge you with the rescue blues

And everybody wants to see you fall

That’s why they always love to get you high

And everybody knows you need the pain so much, lady

Well, keep in touch, baby

Just don’t charge me with your rescue blues

 Bron: Van Staveren, R. Patiëntgericht communiceren. Gids voor de medische praktijk. De Tijdstroom, 2010.

Remke van Staveren is psychiater bij diverse instellingen in de ggz en auteur van de boeken ‘Patiëntgericht communiceren Gids voor de medische praktijk’, voor huisartsen en medisch specialisten, en ‘Patiëntgericht communiceren in de ggz’.