De definitie van compassie: Wat is het niet?

16 oktober 2012

Compassie wordt veel gebruikt en wordt vaak in een adem of als synoniem genoemd met empathie, medelijden, barmhartigheid. Dit maakt de discussie over nut en noodzaak van compassie er niet gemakkelijker op.  Een manier om de definitie voor compassie verder aan te scherpen is door te benoemen wat compassie niet is. Dit maakt duidelijk waar we ons als zorgverlener of bestuurder van een zorg instelling op kunnen richten.  Is ‘lieve’ zorg dan voldoende of is er meer nodig?

Wat is compassie niet (uitsluitend):

  • Compassie is geen medelijden:

Waarom? Medelijden houdt per definitie een ongelijkheid in en vertroebeld de helderheid van denken. Het plaatst je boven een ander.  Dit leidt niet tot een gelijkwaardige relatie.

  • Compassie is geen gehechtheid:

In een vaste relatie worden gehechtheid en compassie nogal eens verward. Dit haakt aan op het onderwerp ‘professionele distantie?’ Wat is dat precies? Kun je compassie hebben  zonder gehecht te raken aan een patiënt? Is dat hetzelfde als het uitsluiten van ‘gevoel’ of kun je met gevoel meelevend zijn zonder ‘mee te lijden’? Ofwel werken met onthechte betrokkenheid. Ook met het oog op de uitkomst van een behandeling.

  • Compassie is niet het zelfde als empathie of aardig zijn:

Hoewel een vriendelijk woord en een lach uitermate belangrijk zijn is dit niet hetzelfde als compassie. Wat is vriendelijkheid: de wens dat de ander op dat moment gelukkig is. Wat is compassie: de diepgevoelde wens dat de ander niet lijdt en er alles aan willen doen dit te bewerkstelligen. Dit kan soms ook betekenen dat een behandeling gestaakt wordt of juist een strenge toon op zijn plaats is.

  • Compassie is niet een simpel ‘wishful thinking’:

De gedachte of het gevoel alleen is niet genoeg, het dient (soms pas op termijn en na zorgvuldige afweging) aan te zetten tot concrete actie.

  • Compassie is niet voorwaardelijk:

Bij compassie hoort geen alsdan denken, of ‘benepen’ compassie voor een selecte groep mensen (patiënten). Zoals ook in de eed van Hippocratesstaat beschreven, dient er geen onderscheid te bestaan tussen patiënten. Dit stelt dus eisen aan een professional. Kun je met een open blik kijken naar mensen of handel je onbewust vanuit een onderscheid tussen of oordeel over mensen?

  • Compassie gaat nooit (alleen) over jezelf:

Dit gaat over het in de weg zitten van je eigen zelfbeeld, ofwel het ego. Betekent dit dan dat je niet compassievol mag zijn voor jezelf? Integendeel; zelfcompassie is een voorwaarde om compassie voor anderen te kunnen voelen.

  • Compassie is niet gemakkelijk en soft:

Compassie betekent actie en brengt je aan de grenzen van je eigen mogelijkheden en kwetsbaarheid en is daardoor een belangrijk instrument voor zelfkennis en zelfontplooiing en vraagt doorzettingsvermogen en moed. “Compassion needs a strong back and a soft front.” (Roshi Joan Halifax)

Tot zover een korte uiteenzetting over wat compassie niet is en de mogelijke raakvlakken met het werken in de zorg. Wat betekent dit praktisch voor jouw manier van werken? Ben je als persoon en organisatie gericht op compassie of werken sommige omstandigheden juist averechts? Zijn er zaken binnen of buiten jezelf die de ontwikkeling van compassie lastig maken?

Volgende keer: Is compassie aangeboren of trainbaar?  Of beide? Wetenschappelijk inzichten uit de neuropsychologie.

Auteur: Peter Vermeiren, Teamlid Compassion for Care

TEKEN HET CHARTER VAN COMPASSION FOR CARE

Teken nu

Momenteel hebben mensen het charter getekend